TÜRKİYE,
PEYNİR İTHAL EDECEK ÜLKE DEĞİL!

Dünya Gazetesi Tarım Yazarı
Ali Ekber YILDIRIM yazdı.

Türkiye, Venezüella’dan peynir ithal edecek durumda mı?

Dünya peynir üretiminde 4.sırada yer alan Türkiye, uluslararası raporlarda adı bile geçmeyen Venezuela'dan peynir mi alacak? Son döneme damgasını vuran en önemli tartışmalardan birisi Venezuela'dan 1500 ton peynir ithalatı için açılan tarife kontenjanı oldu.

Resmi Gazete'nin 21 Ağustos 2020 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı'na göre, Venezuela'dan tarife kontenjanı çerçevesinde toplam 16 bin 600 ton tarım ve gıda ürünü ithalatı için kapı açıldı. Kararda 5 bin ton ayçiçeği tohumu, 2 bin ton pirinç, 2 bin ton yağlı tohum, 500 ton taze peynir, 500 ton eritme peynir ve 500 ton diğer peynir çeşitleri ithalatının sıfır gümrükle yapılması için tarife kontenjanı açıldığı bilgisine yer verildi.

Diğer ürünlerle ilgili tartışma yaşanmazken, toplam 1.500 tonluk peynir ithalatı günlerce tartışıldı. Bu tartışma zaman zaman alevleniyor. Saman ithalatında olduğu gibi, bundan sonra muhtemelen Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, Tarım ve Orman Bakanlığı ile ilgili konular gündeme geldiğinde peynir ithalatı her seferinde gündeme gelecektir.

Peynirdeki tartışmaya ışık tutacak, Türkiye'nin peynir üretiminde, ihracatında, ithalatındaki durumunu ayrıntılı olarak ele almakta yarar var.

Saman ithalatında olduğu gibi, bundan sonra muhtemelen Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, Tarım ve Orman Bakanlığı ile ilgili konular gündeme geldiğinde peynir ithalatı her seferinde gündeme gelecektir.

Herkeste bir algı yaratma çabası öne çıkıyor. Gerçeklikten uzaklaşılıyor.

Öncelikle şunu belirtmemiz gerekiyor. Türkiye'de bir çok konuda olduğu gibi tarım ve gıdada da tartışmalar veriler üzerinden değil, siyasi argümanlarla yapılıyor. Herkeste bir algı yaratma çabası öne çıkıyor. Gerçeklikten uzaklaşılıyor.

Cumhurbaşkanlığı Kararı'nda hangi ürünler için ne kadar tarife kontenjanı açıldığı net olarak yer alıyor. Peynir içi açılan kontenjan toplamda 1.500 ton. Bu henüz fili olarak gerçekleşmiş bir ithalat değil. Tarife kontenjanı açılmış Venezuela bu kontenjanı kullanarak Türkiye'ye ihracat yapabilir. Muhalefet partilerinin bir çok temsilcisi ithalat yapılmış gibi sundu.

Peynir siyasetin mezesi oldu.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Sözcüsü Ömer Çelik, ise yaptığı açıklamada sanki Cumhurbaşkanlığı Kararı yokmuş gibi şu açıklamayı yaptı: "Türkiye peynir ithal edecek diye açıklamalar yapıldı. Böyle bir şey yok arkadaşlar. Siyasetçi olmalarına rağmen iki satır okumadan suçluyor. Muhalefet yapmanın bir seviyesi olması lazım. İşin aslı, 17 Mayıs 2018'de Venezuela ile ticari anlaşma imzalamışız. Bunda hiçbir şekilde sanayi ve tarım ürününde ithalat yapacağımıza dair hüküm yok. Esasında olmayan bir şey üzerinden muhalefet yapılıyor."

İşin aslı ne?

Türkiye ile Venezuela arasında imzalanan ve 31 Mayıs 2020 tarihinde onaylanarak yürürlüğe giren "Ticaretin Geliştirilmesi Anlaşması" uyarınca Venezuela'dan 16 bin 600 ton tarım ve gıda ürününün ithalatında uygulanacak tarife kontenjanı ile sıfır gümrükle ithalat yapılması öngörülüyor. Bu karar Resmi Gazete'de yayınlandı. Birçok ülke ile benzer anlaşmalar çerçevesinde ithalatta tarife kontenjanı uygulanıyor.

Venezuela'dan sıfır gümrükle ithal edilecek ürünler arasında en çok dikkat çeken peynir oldu. Taze, eritme ve diğer peynirler olmak üzere bu ülkeden 1500 ton peynir ithalatı öngörülüyor.

Dünya peynir üretimi ve ticareti

Uluslararası Sütçülük Federasyonu (IDF) 2019 Yılı Raporu'na göre dünya peynir üretimi 2018 verileriyle 21.3 milyon ton. En büyük üretici 9.4 milyon ton ve yüzde 44 payla 28 üyeli Avrupa Birliği, ikinci sırada 5.9 milyon ton ve yüzde 28 payla Amerika Birleşik Devletleri var. Brezilya yaklaşık 800 bin tonla üçüncü, Türkiye 756 bin 108 tonla 4.sırada. Türkiye'yi Arjantin, Rusya ve Kanada izliyor.

Dünya peynir üretimi sıralaması
Avrupa Birliği 9.4 milyon ton / yüzde 44 pay
ABD 5.9 milyon ton / yüzde 28
Brezilya 800 bin ton / yüzde 3,75
Türkiye 756 bin 108 ton / yüzde 3,5
Arjantin 700 bin ton / yüzde 3,3
Rusya 480 bin ton / yüzde 2,3

Kanada 2019 verilerine göre dünya, peynir ihracatında 880 bin ton ile Avrupa Birliği yüzde 33’lük paya sahip. Japonya ve Rusya en büyük peynir ithalatçısı konumunda.

Türkiye'nin peynir üretimi ve dış ticareti

Dünya peynir üretiminde ilk 4 ülke arasında yer alan Türkiye deyim yerindeyse peynir cenneti bir ülke. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye, 2018 yılında 722 bin 713 ton inek peyniri ve 33 bin 395 ton diğer peynirler (koyun, keçi, manda) olmak üzere toplam 756 bin 108 ton peynir üretti. 2019'da ise üretim 699 bin 603 ton oldu. 

Et ve Süt Kurumu'nun Temmuz 2020 verilerine göre Türkiye'nin 2017 yılında 9 bin 341 ton olan peynir ithalatı, 2018'de 8 bin 411 tona 2019'da 6 bin 919 tona düştü. Ancak bu yılın ilk 6 aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre peynir ithalatında yüzde 74'lük artış var.

2019'un ilk 6 aylık döneminde 2 bin 462 ton peynir ithal eden Türkiye, 2020 yılının ilk 6 ayında 4 bin 289 ton ithalat yaptı. Geçen sene 6 ayda 9.5 milyon dolar ödenen peynir ithalatına bu yılın ilk 6 ayında 14 milyon 788 bin dolar ödendi.

Türkiye Peynir İthalatı
2017 9.341 ton
2018 8.411 ton
2019 6.919 ton

Türkiye Peynir İthalatı
2019 ilk 6 ay 2.462 ton
2020 ilk 6 ay 4.289 ton

Türkiye Peynir İhracatı
2017 48.251 ton
2018 50.709 ton
2019 50.190 ton

Türkiye Peynir İthalatı

2019 ilk 6 ay 25.455 ton

2020 ilk 6 ay 28.279 ton

İhracata gelince, Türkiye'nin 2017 yılı peynir ihracatı 48 bin 251 ton. 2018'de 50 bin 709 ton olan peynir ihracatı 2019'da 50 bin 190 ton oldu. Ortalama verilerle Türkiye yılda 50 bin ton peynir ihraç ediyor ve yıllık ortalama 160 milyon dolar döviz girdisi sağlıyor. Bu yılın ilk 6 aylık döneminde de 28 bin 279 ton peynir ihracatı yapıldı. Bu ihracat geçen yılın ilk 6 aylık döneminde göre yapılan 25 bin 455 tonluk ihracattan yüzde 11 daha fazla.

Dış ticarette net fazla var

İthalat ve ihracat rakamları karşılaştırıldığında 2018'de peynir dış ticaretinde miktar olarak 42 bin 297 ton, döviz olarak da 131 milyon 937 bin dolar fazla var. 2019 yılında 43 bin 271 ton ve 129 milyon 455 bin lira dış ticaret fazlası var. Bu yılın ilk 6 aylık döneminde ise 23 bin 990 ton ve 85 milyon 490 bin ton fazla olduğu görülüyor.

Türkiye, peynir ithalatının yüzde 36’sını Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nden hellim, kaşar ve lor peyniri türleri olarak gerçekleştiriyor. Ayrıca ithalatın yüzde 25'i İrlanda ve yüzde 13'ü ise İngiltere'den yapılıyor.

Türkiye, Venezuela'dan peynir ithal edecek ülke değil

Türkiye, peynirde geleneksel üretimi ve zengin çeşitliliği ile bilinir. Ulusal ve yöresel bazda 300'e yakın peynir çeşidi üretiliyor. Sadece Balıkesir'de 50 çeşit peynir üretiliyor. Berrin Bal Onur ve Neşe Aksoy Biber’in yazdığı “50 Peynirli Şehir Balıkesir” kitabı 2019’da Hong Kong’da düzenlenen "Dünya Yemek Kitapları Yarışması"nda 1. oldu.

Dünya peynir üretiminde de Türkiye ilk 4 ülke arasında. Yıllık ortalama 50 bin ton ihracat yapıyor. Türkiye'de peynir üretimi ve tüketimi konusunda ciddi bir birikim, kültür var.

Cemal Torun: “Orada kapalı olan bir süt fabrikasını özel izinle açıp bize gezdirdiler. Bir çiftlik ziyaret ettik. Onların bize satacak peyniri yok.”

Venezuela bilinen bir hayvancılık ülkesi veya peynir üreticisi değil. Uluslararası raporlarda adı bile geçmiyor. Akdeniz Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği'nden bir heyet geçen Kasım ayında Venezuela'ya gitti. Devlet Başkanı Nikolas Maduro ile de görüştü. O heyette yer alan Türkiye'nin önemli peynir üreticilerinden ve ihracatçılarından Cemal Torun ile bu yazıyı yazmadan önce tekrar konuştum. Venezuela'nın Türkiye'ye satacak peyniri olmadığını belirten Cemal Torun'un anlattıkları özetle şöyle: " Ziyaretimizde Venezuela Devlet Başkanı Nikolas Maduro, 'kapılarımız sonuna kadar size açık' dedi. Biz peynir satmak istiyoruz. Fakat, bu ülkeye ambargo nedeniyle peynir satamıyoruz. Uçaklar kabul etmiyor. Gemi ile göndermek çok maliyetli ve uzun zaman alıyor. Orada kapalı olan bir süt fabrikasını özel izinle açıp bize gezdirdiler. Bir çiftlik ziyaret ettik. Onların bize satacak peyniri yok. Bu ülkeye un, makarna, ayçiçek yağı satıyoruz. Fakat peynir için uygun değil."

Özetle, Türkiye'nin sadece Venezuela'dan değil, başka bir ülkeden de peynir ithalatı yapmasına gerek yok. Dünyanın en zengin peynir çeşitlerine sahip olan Türkiye, buradan en az birkaç dünya markası çıkaracak çalışmalara odaklanmalı. İthalata harcayacağı döviz ve zamanı Türkiye'nin 300'ü aşkın peynir çeşidinden birkaç tanesini dünya markası yapmak için ayırmalı. Tarife kontenjanına konu olan 1.500 ton peynir, Türkiye üretiminin ve ihracatının yanında önemsiz bir miktar olarak görünebilir. Burada önemli olan miktar değil, hiç ihtiyacı yokken ithalata kapıların açılmasıdır.

Önemli olan yapılan ticaret anlaşmalarında, serbest ticaret anlaşmalarında Türkiye'nin hep tarım ürünleri konusunda taviz vermesidir. Yani tarımın önemsenmemesi ve ithalattan olumsuz etkilenecek çiftçinin, üreticinin dikkate alınmamasıdır. Bu tür anlaşmalarda tarım ürünleri ithalatına kapılar bu kadar kolay açılmamalı.

Yazan: Ali Ekber YILDIRIM
Dünya Gazetesi Tarım Yazarı
www.tarimdunyasi.net