Vinci Girişim Sermayesi Yatırım Komitesi Başkanı Şelale Zaim Gorton anlatıyor:

DEĞER YARATAN TEKNOLOJİLERE

SERMAYE AKIŞI KAÇINILMAZ

Lojistik pazar yeri, akıllı eldiven, mikromobilite, otonom drone’larla çevre güvenliği, konteyner takip ve rota platformu, rüzgâr santrali performansı... Şelale Zaim Gorton’un Vinci Girişim Sermeyasi ile yatırım yaptığı birbirinden farklı işlerden bir kısmı. Bunları seçmek için incelediklerini de düşününce, What’s Next sorusuna ayağı yere basan yanıtlar vereceğini düşündük. Bizleri yanıltmadı ve yatırıma yönlendiği ve bundan sonra da yönleneceği trendleri bizimle paylaştı. Değer yaratan teknoloji vurgusu ile bakınca, birçok soruyu bir kerede cevaplamış olacağımızı bir kez daha bize hatırlattı. Detaylı cevapları için kendisine tekrar teşekkür ederiz.

Röportaj: Atıl Ünal

EDİTÖRÜN NOTU: Girişimciye ve ona fayda sunan bütün ekosistem paydaşlarına kendilerini ifade edebilecekleri sürekli bir mecra konumuna gelmesi amacı ile düzenlenen Start-Up Day 2022, What’s Next teması ile 22 Kasım Salı günü, İstanbul Kongre Merkezi’nde gerçekleşti. Anlık Normal Dergi bütün ekosistem paydaşlarına kendilerini ifade edebilecekleri bir fırsat daha sunmak amacı ile What’s Next konuşmacılarının görüşlerini sizlere sunmaya devam ediyor. Haydi birlikte bakalım, sırada ne var?

Soru

Start-up nedir? Fikir, girişim ve start-up arasındaki farkları tarif eder misiniz?

Cevap

"Start-up” kelimesinin İngilizceden çevirisi “başlatmak” anlamına geliyor; Investopedia start-up’ı “Operasyonlarının ilk aşamasında olan şirket” olarak tanımlıyor. Farklı görüşler olsa da Türkçede ben bu terimi “Girişim” olarak kullanıyorum. Hangi şirketin girişim sayılabileceğinin kesin bir tanımı olmasa da tanımlar 3-5 sene içerisinde kurulmuş, yüksek büyüme potansiyelli, yeni ve yaygınlaştırılabilir bir iş modeline, ürüne, hizmete sahip olan proje veya şirketlerden bahsediyor. Girişimlerin ortak noktası genelde henüz pazarı gelişmemiş veya gelişmekte olan yeni bir ürün veya hizmeti çekirdek bir kurucu ekip ile geliştirmek. Girişimler önceden fikir aşamasında olan atılımların genelde şirketleşmek yoluyla daha organize yapılanması olarak düşünülebilir.

Girişimler teknolojik olmak zorunda değil; ancak günümüz teknolojisi ve piyasa koşulları düşünüldüğünde teknoloji elementini kullanmayan yeni bir fikir veya ürün bulmak zor veya bunların pazarda yıkıcı başarı gösterme potansiyeli yok denecek kadar az. Diğer taraftan girişim şirketleri sadece teknoloji şirketi veya sadece internetten satış yapan pazaryerleri de olmak durumunda değil. Pazarlama, mimarlık, spor, finans, tasarım, hizmet gibi her sektörde ve her alanda girişim şirketi kurmak mümkün.

Soru

Bir start-up’ı değerlendirirken kriterleriniz nelerdir?

Cevap

Bizim için ekip, ekibin esnekliği, birbiriyle ve bizimle uyumu ve misyonuna adanmışlığı en önde geliyor. Tohum veya Seri A aşamasındaki şirketlere, yani ürününü pazarda ispatlamış ilk faturasını kesmiş veya kesmek üzere olan şirketlere yatırım yapıyoruz. Bir girişime yatırım kararı almadan önce, o şirketin pazarda kat ettiği yolu, kullanıcılara sağladığı faydayı dikkate alıyoruz. Yatırım yapmanın ötesinde kurumsal ve endüstriyel deneyimimiz ile gerçek bir stratejik ortak olarak portföyümüzdeki şirketlere değer katmayı hedefliyoruz. Yatırım yapacağımız şirketlerin vizyoner bakış açıları, diğer şirketlerle kurdukları iş birlikleri kararımızda etkili oluyor. Teknolojik altyapıya ve güçlü pazar fırsatlarına sahip, dinamik ekiplerle çalışmak istiyoruz.

Soru

Bir start-up’ın hızlı veya yavaş büyümesini etkileyen faktörler nelerdir?

Cevap

Girişimin içinde bulunduğu sektör ve iş modeli bu konudaki en belirleyici faktör olmakla beraber; sahip olduğu özellikle maddi kaynaklar ve daha da önemlisi ekibin beceri, vizyon ve ilişkileri de girişimin büyüme hızında belirleyici oluyor.

Soru

Sizce start-up’ı var eden fikir mi, ihtiyaç tarifi mi, sektördeki boşluk mu, yoksa doğru yer doğru zaman denklemi mi?

Cevap

Hepsi… Girişimciliğin tariflerinden biri “Mevcut olarak kontrolünde olan kaynakların ötesinde fırsatların peşinden gitmek.” İyi bir fikir/buluş, bu fikrin çözüm bulduğu gerçek bir sorun, bu çözümün can bulabileceği uygun ortam ve pazar, girişimcinin elinde bulunan 2+2’den 4’ü aşan bir değer yaratarak başarıya ulaşması için gerekli. Mesela doğru yer doğru zaman dediğimizde içinden geçtiğimiz pandemi dönemiyle dijitalleşme inanılmaz bir hız kazandı; topluluklara dışarıda hizmet veren girişimler gerilerken veya yok olurken; hanelere çeşitli hizmetler veren girişimler altın çağını yaşadı. Önümüzdeki on, on beş senede görmeyi beklediğimiz gelişmeleri iki sene içerisinde yaşadık.

Soru

Start-up’ı sürdürülebilir kılacak unsurlar nelerdir?

Cevap

Fikriniz ne kadar farklı olursa olsun, kimse düşünmemiş dahi olsa bile başarılı yani sürdürülebilir olmak için uygulamaya geçirmeden önce detaylı araştırma ve analiz yapmak önemli bir unsur. İyi düşünülmemiş, modeli oluşturulmamış bir işin sürdürülebilir olması da mümkün değil.

Ancak bu yeterli değil: Ne kadar iyi düşünülürse düşünülsün, pazar tercihleri, teknolojik yetenekler, yasal düzenlemeler ve rekabet ortamının değişebileceği dikkate alınarak girişimin esnek ve çevik bir karakteri olmalı. Derin teknoloji girişimlerinde bir soruna yepyeni çözüm getiren girişimler sözkonusu olsa da ekosistemin büyük çoğunluğunu oluşturan girişimler için rekabet kaçınılmaz bir gerçek; bu nedenle iyi bir fikrin/çözümün ötesinde adaptasyon ve operasyon kabiliyeti yüksek, dayanıklı, iyi bir ekip oluşturmak ve ortak vizyona sahip bir yatırımcı ile çalışmak da önemli.

Girişimler değer önerilerini uzun vadeli vizyonları doğrultusunda sürekli olarak yeniden düşünmeli ve yeni zorluklara uyacak şekilde yeniden uyarlayabilmeliler. Toplum üzerinde bütünsel olarak olumlu bir etkiye sahip olacak şekilde gelişmeyi hedefleyen girişimler daha sürdürülebilir olacaktır.

Soru

Start-up ekosisteminin standartlarının oturması için neler gerekiyor? Türkiye’den bir Unicorn çıkardık ama henüz ekosistem olarak kurumsallaşamadı, eksik olan nedir?

Cevap

2021 verilerine göre dünyada 1.148, Türkiye’de 3 adet Unicorn bulunuyor. Orana baktığımızda çok düşük kaldığımızı görüyoruz; keza Türkiye ekonomisinin ve nüfusunun büyüklüğü düşünüldüğünde girişim ekosistemiyle ilgili çoğu sıralamada potansiyelimizin gerisindeyiz. Ekosistem dediğimiz çok geniş bir kavram; kurumsallaşma dediğimizde eğitim sisteminden borsada işlem gören şirketlerin derinliğine kadar birçok faktörü içinde barındırıyor. Girişimlere olan ilgi ve fonlar arttıkça burada aktivitenin ve değerlemelerin arttığını görüyoruz. 2021 yılında Unicorn’lar şimdiye kadarki en yüksek adede ve en yüksek değerlemelere ulaştılar; Türkiye’deki unicornların 2 tanesi 2021 yılında oluştu. Bir yandan, konunun cazibesine kapılarak bilinçsizce yapılan yatırımlar ekosistemi zedeleyebiliyor; bu nedenle girişimciler kadar yetkin yatırımcıların da yetişmesi, eğitilmesi ve buna yönelik yapılanmaların ve paylaşım platformlarının gelişmesi önemli. Ancak bu yeterli değil; Türkiye’deki girişimlerin sonraki aşamalarda fon toplayabilmesi veya stratejik yatırımcıların ilgisini çekebilmesi için uzun vadede Türkiye ekonomisinin stabilitesi kritik ve Türkiye’nin yatırım yapılabilir statüye doğru ilerlemesi gerekli.  

Soru

Önümüzdeki 5 yılda start-up ekosistemini gündemini işgal edecek olan şey nedir?  Yepyeni girişim alanları mı? Aynı alanların daha detay analizi süreci mi? Fikirlerin veya girişimlerin olgunlaşması süreci mi? Metaverse mü?

SİZCE SIRADA NE VAR?

Cevap

Mevcut global teknolojik trendlerin getirdiği dinamiklerin ötesinde, 2008 global ekonomik krizi sonrasında merkez bankalarının senelerce izlediği ekonomik genişleme politikaları sonucu vadeli bonolar gibi nispeten düşük riskli yatırım gruplarındaki getirilerin azalması ve hatta negatife dönmesinin desteğiyle de geçtiğimiz 14 yılda girişim şirketlerine ve girişim sermayesi fonlarına rekor seviyelerde nakit akışı gerçekleşti.

Dünya enflasyonist bir döneme girmişken bu akışların bir miktar yavaşlayacağı beklense de değer yaratan teknolojilere yoğun ilgi ve sermaye akışının devam etmesi kaçınılmaz. Ekonomilerin ve teknolojinin ilerlediği konjonktür ve özellikle sürdürülebilirlikle ilgili sorgulamaların arttığı çağımızın sorunlarını aşacak çözümleri ancak girişim ekosistemi içinde barındırıyor.

Bununla birlikte Zebraların, yani iş modellerini sosyal etki üzerine kurarak satışlarını gerçekleştiren girişimlerin, sayıları ve değerlemeleri artarak, girişim ekosisteminin sürdürülebilirlik prensiplerinin yaygınlaştırılmasında da ne kadar etkili olabileceğinin müjdesini veriyor.

Vinci olarak bugüne kadar üç Türkiye’de, iki İngiltere’de, iki Almanya’da ve bir Singapur’da olmak üzere 8 şirkete yatırım gerçekleştirdik. Bu firmalar; evden eve taşıma ve parça eşya taşıma ihtiyacı olanlar ile nakliyecileri bir araya getiren bir pazar yeri olan Octovan, Endüstri 4.0 alanında faaliyet gösteren ve giyilebilen akıllı eldivenler üreten Thread in Motion, mikromobilite aracına hizmet veren Surve Mobility, otonom drone’larla endüstriyel alanlarda devriye yaparak çevre güvenliği sağlayan Herotech8, saha çalışanları için bir sesli iletişim platformu sunan Mobilus Labs, konteyner takip ve rota arama platformu ShipsGo ve son olarak da rüzgâr santrallerinde performansı iyileştirmek ve hataların önüne geçmek için sistemler sunan Turbit, sıfır emisyon vizyonuyla faaliyet gösteren ve yeşil hidrojenin seri üretimini küresel olarak yaygınlaştırmayı hedefleyen temiz teknoloji şirketi SunGreenH2.

Vinci’nin bugüne kadar gerçekleştirdiği yatırımlar ve bundan sonraki potansiyel yatırımları gelişen teknolojilerin içinde yer alabilmek açısından bizi heyecanlandırıyor. Halihazırdaki portföyümüzü devam yatırımlarıyla desteklemeyi planlıyoruz. Ayrıca Vinci’nin içinde olduğu ekosistem ile İnci Holding’in faaliyet alanlarındaki şirketlerin ilişkisini de yaratılacak potansiyel değer açısından çok önemli buluyoruz.

Soru

Önümüzdeki dönemde girişimlere yatırım konusunda planınız nedir?

Cevap

Portföyümüzü dengelemek açısından bu seneki odağımızda enerji depolama ve mobilite var; bunun yanında, Almanya’daki şirket sayımızı da artırmayı amaçlıyoruz. Yukarıda bahsettiğim kapsamda diğer alanlarda ve Türkiye ve İngiltere’deki yatırımlara da bakmaya devam edeceğiz. 

Teknolojik girişimlerin daha iyi bir dünya ve yeşil mutabakata uyum için büyük bir fırsat ve kritik bir anahtar olduğunu düşünüyoruz. Geçtiğimiz sene itibarıyla yatırımlarımızı sürdürülebilirlik prensipleri çevresinde daha sistematik olarak değerlendirmeye başladık. Önümüzdeki dönemdeki yatırımlarımızı da bu değerlendirme doğrultusunda gerçekleştireceğiz. Hedefimiz, 2022 yılında bir şirketi daha portföyümüze eklemek.

Soru

Yıllık toplam ne kadarlık bir yatırım bütçeniz var?

Cevap

Her şirkete ilk aşamada 100-500 bin Euro aralığında yatırım gerçekleştiriyoruz ve sonraki yatırım turları için de ciddi kaynak ayırıyoruz. Toplamda 10-12 şirketlik bir portföy oluşturmayı hedefliyoruz. Halihazırdaki portföyümüzü de devam yatırımlarıyla desteklemeyi planlıyoruz. Bundan sonraki dönemde de yatırımlarımız hız kesmeden devam edecek.

Şelale Zaim Gorton kimdir?

Şelale Zaim Gorton İnci Holding ve Maxion İnci'de Yönetim Kurulu Üyesi’dir. Bu görevine ek olarak, İnci Holding’in yatırımcısı olduğu Vinci Girişim Sermayesi’nin Yatırım Komitesi Başkanı ve ailelere yatırımlar ve varlıklar konusunda destek hizmetleri sunan İnci Aile Ofisi’nin kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı’dır. Aynı zamanda Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi’dir. 

Garanti Yatırım Özel Sermaye bölümünde çalıştığı sürede 100 ve 400 milyon dolarlık iki fonun kurulum aşamasında görev almıştır. Daha öncesinde dünyanın en büyük jant üreticisi Hayes Lemmerz ve ABD bazlı özel sermaye fonu Towerview Capital ile finans alanında çalışmıştır.

University of Michigan Hastaneleri, Acıbadem Sağlık Grubu ve Johnson & Johson’un bir kolu olan Mentor Corporation’da olmak üzere sağlık sektörü ve işletme deneyimine de sahiptir.

1982 doğumlu olan Şelale Zaim Gorton, İstanbul Amerikan Robert Lisesi mezunudur. University of Michigan Endüstri ve İşletme Mühendisliği bölümünü 2003 yılında tamamlamış, 2009 yılında UCLA Anderson School of Management’da Finans ve Strateji odaklı MBA yapmış, 2014 yılında ise Wharton Executive Education’da Özel Varlık Yönetimi programını tamamlamıştır.

Aralık 2010’da Certified Financial Accountant (CFA) 1. seviye olmaya hak kazanmıştır; ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu İleri Düzey Lisansı ve 6 Sigma Siyah Kuşak sahibidir. 2011-2021 yılları arasında İnci Aile Konseyi üyesi ve 2013-2015 yılları arasında Aile Meclisi Başkanı olarak görev yapmıştır. Londra-İzmir arası yaşayan Şelale Zaim Gorton, evlidir ve bir oğlu vardır.